پیشگامان مدرنیسم و کارکردگرایی، دانمارک

سبکِ دکوراسیونِ اسکاندیناوی، 3

آرنِه یاکوبسِن و هانس وِگنِر

  • نگارنده: سیامک فرخجسته
  • سه شنبه 25 تیر 1398

آیا طراحیِ هر اثرِ هنری، اهمیت و ارزشی همسان دارد؟ گو این‌که طراحیِ یک قاشقِ چایخوریِ ساده باشد یا طرحی برای بنا‌کردنِ یک شهر؟
دستِ کم برای آرنِه یاکوبسِن[1]، (1902-1971) معمار و طراحِ دانمارکی، این باورِ بِکر و کمال‌گرایانه، اندیشه‌ای جذاب و الهام بخش بود.
بی‌گُمان آوازه‌ی کشورِ دانمارک[2] در گِروِ ویژگیهایِ نادری‌ست که به‌لحاظِ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، حاکم بر این سرزمین است. کشوری با کمترین میزانِ اختلافِ طبقاتی، کمترین میزانِ فسادِ دولتی و اداری و شادمانترین و خُشنودترین مردمانِ جهان. به‌همین قیاس، خوشنامیِ مصادیقِ فرهنگیِ این جنوبی‌ترین کشورِ اسکاندیناوی، (مثلاً هنر و ادبیات آن) کمتر از عِلَل مقدماتیِ آوازه‌ی آن نیست.
دانمارک، سرزمینِ نویسندگان، فلاسفه، موسیقی‌دانها، نقاشان، معماران و صنعتگرانِ نام‌آوری‌ست که فقدان‌شان در جهانشمولیِ جغرافیایِ فرهنگِ انسانی، غیابِ محسوسی به‌شمار خواهد آمد[3].
آرنِه یاکوبسِن، طراح و معمار دانمارکی، هنرمندی که آوازه‌اش مرهونِ آفرینشِ بناهایی مبتنی بر تفکرِ فلسفیِ مُدرن و اصولِ کارکرد‌گرایانه و نیز خلقِ ده‌ها شیء کاربردی در زمینه‌ی طراحیِ مبلمان است. از او به‌عنوانِ نماینده‌ی خَلَف و برجسته‌ی کارکرد‌گرایی[4] (در کشورهای اسکاندیناوی) یاد می‌کنند. او در معرفی و پیگیریِ اهدافِ هنرمندانِ پیشروِ جنبشِ مدرنیسم، (افرادی مانند لودویش میس فان‌دِر روئه[5] و لوکوربوزیه[6]) همت گماشت و تلاش نمود تا با ایجادِ یک زبانِ خلاقِ تجسمی و کاربردی، پیشینه‌ی تجاربِ هنری و صنعتگریِ هنرمندان و استادانِ صنایعِ‌دستیِ اسکاندیناوی را با رویکردی فراگیر و بین‌المللی، در معماری و طراحی، در هم‌آمیزد. از او به‌عنوانِ بانیِ مدرنیسمِ اُرگانیکِ اسکاندیناوی یاد می‌کنند[7]. به‌تعبیری او از باورمندان به توصیه‌ی هنرمندِ معاصرِ خود، اِرنِستو ناتان راجرز[8]، (1909-1969) معمار ایتالیایی‌ست که در جایی گفته‌بود: برای بنا نمودنِ یک ساختمان در محلی‌که پیشتر، هویت‌اش، توسطِ هنرمندانِ دیگر شکل‌گرفته و تعریف شده، باید خود را به احترامِ حضور و هویتِ آن مکان، مقید نمود.
یاکوبسِن در کپنهاک به‌دنیا آمد، ابتدا در کالجِ فنی، دوره‌ای در زمینه‌ی سنگ‌تراشی گذراند، چند سال بعد برای تحصیل در رشته‌ی معماری، در آکادمی سلطنتیِ هنرهای زیبایِ دانمارک نام‌نویسی کرد[9] و پس از پایانِ تحصیل در اوایلِ دهه‌ی 30 میلادی دفتر معماری و طراحی خود را دایر نمود. آشنایی با فعالیتهای چارلز و رِی ایمز[10]، طراحان آمریکایی و آگاهی از تجاربِ ایشان نسبت به ‌کار با تخته‌های چند‌لایی، روشهایِ خم‌کردنِ چوب و استفاده از کارماده‌هایی (متریال‌هایی) مانند پلاستیک و فلز و تلفیقِ آنها برای ساختِ مبلمان، الهام‌بخشِ فعالیتِ حرفه‌ای اودر طراحیِ صنعتی گردید. یاکوبسِن فعالیتِ حرفه‌ای خویش را در برنامه‌ی شهر‌سازی و معماریِ آکادمیِ کوپنهاگِن آغاز نمود و سالهایی در خِلالِ جنگِ جهانیِ دوم، (1943-1945) به تبعید در سوئد گذراند.
او نامِ طرحها و ابداعاتِ خلاقِ خود در زمینه‌ی طراحیِ مبلمان را از رویِ شباهتِ ظاهریِ آنها با پدیده‌های مرئیِ جهانِ ماده برمی‌گزید. صندلی مورچه‌ای[11]، صندلی تخم‌مرغی[12]، صندلی قطره‌ای[13]یا قو[14]؛ حکایتِ اینهمانیِ هویت‌هایِ منفرد اما همبسته‌ی یک شیءِ مادی، (در اینجا صندلی) و ما‌به‌ازای آن در عالمِ واقع است.
از موفقترین طرحهای او در ساختِ اثاثِ خانه، صندلیهایِ مدلِ 3100 و 3101 موسوم به صندلیِ مورچه‌ای، (اولی با سه و دومی با چهارپایه) است که در سال 1952 تولید گردید. این صندلی به سفارشِ شرکتِ داروییِ نُوُو نوردیسک[15] ساخته شد و به شمایلی در طراحیِ صنعتیِ دانمارک و سبکِ اسکاندیناوی مبدل گردید. تاکنون میلیون‌ها نمونه از این صندلی توسطِ شرکتِ دانمارکیِ فریتس هانسِن[16] ساخته شده و همچنان نمونه‌های بدل و شبیه‌سازی شده‌ی آن در نقاط مختلفِ جهان تولید می‌شوند.
صندلی تخم‌مرغی و صندلیِ قو نیز از آثارِ برجسته‌ی یاکوبسِن در طراحی مبلمان است، هر دو نمونه برای هتلی در کپنهاک[17] طراحی و ساخته شد تا به یکسان‌سازیِ هویتِ بصری مبلمانِ هتل کمک کند. با آن‌که فرایند ساختِ این نمونه‌ها آسان و ارزان نیست، همچنان سالانه هزاران نمونه از آنها در رنگها و روکشهای متفاوت، تولید و روانه‌ی بازار می‌شوند.
آثار آرنِه یاکوبسِن، شامل گستره‌ی کمّی و کیفی گسترده‌ای شامل ساختمانها، طراحی پارچه، کاغذ دیواری، انواعِ مبلمان و وسایلِ تجهیزِ یک خانه یا مکانِ مفروض می‌شوند.
در سالهایِ پس از اتمامِ جنگِ دومِ جهانی، طراحیِ صنعتی در دانمارک رشدِ چشمگیری یافت. طراحانِ اَوانگارد، (پیشرو) دانمارکی، در ادامه‌ی همراهی با ذوقِ زیباشناختی و باورِ مدرنیستهای اروپایی، به آفرینشِ گونه‌ای طراحیِ کارکردگرایانه روی آوردند که کوتاه‌زمانی در سطحی جهانی مطرح گردید.
هانس یورگِنسِن وِگنِر[18]، از دیگر هنرمندانِ بنامِ عرصه‌ی طراحیِ مبلمانِ دانمارک است. در استانِ دانمارکِ جنوبی[19] متولد شد، پدرش استادِ کفاش بود و کارگاه پدر برای او فرصتی فراهم آورد تا از نزدیک با ابزار دستیِ صنعتگران آشنا شود. تجربه‌ای الهام‌بخش و آموزنده تا جایی‌که رویایِ مجسمه‌ساز شدن (با چوب) را در ذهن بلند‌پروازِ او بیدار نمود. از 14 سالگی (به‌مدت 3 تا 4 سال)، دوره‌ای را در یک کارگاهِ نجاری و کابینت‌سازیِ به شاگردی گذراند. طی این زمان، با علاقه‌ی بسیار، به کار روی چوب و کارماده‌های گوناگون و تسلط به ابزار نجاری مشغول گردید. در جوانی واردِ دانشکده‌ی هنر و صنایعِ دستیِ دانمارک و آکادمی معماری کپنهاک شد و از این رهگذر با نمایشگاه‌های مبلمانِ جهانی و نیز تجاربِ حرفه‌ای طراحانِ مبلمان که به‌طور دوره‌ای برپا می‌شد، آشنا گردید.
نخستین فعالیتِ جدّی او از سال 1936، (23 سالگی) آغاز شد. وِگنِر در سال 1943 دفتر طراحی خود را دایر کرد و طی بیست‌سال، ده‌ها صندلی برای  شرکتِ تولیدیِ کارل هانسِن (از مشهورترین سازندگانِ مبلمان دانمارک) طراحی نمود. از مشهورترین‌شان، یک صندلی با نامِ The Chair است که به شیء‌‌ای ویژه در تاریخ طراحی مبلمان مبدل گردید. این صندلی در سالِ 1960 توسط پرزیدنت جان اف کندی[20]، برای نشستن و مناظره با رقیبش، ریچارد نیکسون[21] برگزیده شد.

 

پی‌نوشت‌ها:

  1. ^ Arne Jacobsen
  2. ^ کشورِ پادشاهیِ دانمارک در شمالِ اروپا واقع‌شده و از مشرق با دریای بالتیک، از جنوب با آلمان و از مغرب با دریای شمال هم‌مرز است. مساحت این کشور غیر از گروئنلند و جزایر فارو 43094 کیلومتر مربع و جمعیتِ آن طبقِ سرشماریِ سال 2000میلادی، 5300000 نفر برآورد شده است. پایتختِ دانمارک کپنهاک، زبانِ رسمی‌اش دانمارکی و پولِ رایجِ آن کرونِ دانمارک است.
  3. ^ از نویسندگانِ سرشناسِ دانمارک می‌توان به هانس کریستیان آندرسن، (1805-1875) اشاره نمود. قصه‌نویسی که در قالبِ خلقِ حکایات و افسانه‌های پند‌آمیز، معصومیتِ موجوداتِ بی‌پناه را در جهانِ خشن و خطرناک توصیف می‌نمود. جوجه اردک زشت، ملکه‌ی برفها و هزاردستان از آثار اوست. همچنین از فیلسوفانِ نام‌آورِ دانمارک می‌توان به سورِن کی‌یِر کِگارد، (1813-1855) بنیانگذارِ مکتبِ اگزیستانسیالیسم اشاره نمود. او معتقد بود یافتنِ حقیقتی که در زندگی ارزشی ندارد بی‌فایده است. آنچه بدان نیازمندیم زندگی کاملاً انسانی‌ست و نه عالمانه.
  4. ^ Functionalism: نظریه‌ای در طراحی که به لزومِ توافقِ فرم با کاربرد، ماده و ساختار اعتقاد دارد. مفهوم کارکرد از میانه‌ی سده‌ی نوزدهم وارد زبان معماری شد و بعداً در معماری مُدرن رابطه‌ی کارکرد و فرم مورد تأیید قرار گرفت و حتی کارکردگرایی با مُدرنیسم یکسان تلقی شد. کارکرد‌گرایی در معماری مبتنی بر این اصل است که همه‌ی عناصرِ مختلفِ یک ساختمان باید خود را به‌طور جداگانه ابراز کنند، برای مثال ستون‌ها و تیر‌های سازه باید در داخل و خارج نمایان باشند و از دیوار‌ها و جِرز‌ها جدا شوند تا استخوان‌بندیِ ساختمان، نقشِ اساسی خود را که نگهداریِ طبقات و سقف است به‌وضوح نشان دهند. در معماریِ امروزی، اگر‌چه کارکرد‌گراییِ نیمه‌ی نخستِ سده‌ی بیستم مورد قبول نیست، مسئله‌ی فرم-کارکرد بر مبنایِ رابطه‌ی سازمان‌دهیِ فضا با عادتها و رسومِ جامعه، همچنان پیگیری می‌شود. کارکردگرایی در طراحیِ اشیاء صنعتی صرفاً بر معیارِ فرم تأکید دارد و آرایه‌بندی و رنگ‌آمیزی را رد می‌کند. (دایره‌المعارف هنر، تدوینِ رویینِ پاکباز).
  5. ^ Ludwig Mies van der Rohe, 1886-1969
  6. ^ Le Corbusier, 1887-1965
  7. ^ مُدرنیسمِ ارگانیک، اصطلاحی با ابهامِ بسیار و وضوحی اندک است. شاید به‌کار بردنِ این اصطلاح، تلاشی برای نشان دادنِ تفاوتِ ظاهریِ آثار یاکوبسِن با آثارِ معماران و طراحانِ مدرنیستِ دیگری‌ست که معمولاً در آفرینشهای خود، استفاده از خطوطِ راست، منظم و هندسی را به‌فرم‌های اُرگانیک و پویا ترجیح می‌دادند.
  8. ^ Ernesto Nathan Rogers, 1909-1969
  9. ^ Royal Danish Academy of Fine Arts
  10. ^ Charles Ormond Eames,Jr 1907-1978, & Bernice Alexandra "Ray", 1912-1988
  11. ^ The Ant, Ant chair
  12. ^ The Egg, Egg chair
  13. ^ The Drop, drop chair
  14. ^ The Swan, Swan chair
  15. ^ Novo Nordisk
  16. ^ Fritz Hansen, یا گاهی با نام Republic of Fritz Hansen شناخته می‌شود.
  17. ^ The Radisson Collection Hotel, Royal Copenhagen, هتلِ سلطنتیِ پنج ستاره
  18. ^ Hans Jørgensen Wegner, 1914-2007
  19. ^ Region of Southern Denmark
  20. ^ John Fitzgerald "Jack" Kennedy,1917-1961, سیاستمدار و سی و پنجمین رئیس جمهور ایالاتِ متحده‌ی آمریکا.
  21. ^ Richard Milhous Nixon,1913-1994,سیاستمدار و سی و هفتمین رئیس‌جمهور ایالاتِ متحده‌ی آمریکا.

 

استفاده از محتوای جُستارها، با ذکر دقیق مأخذ و منبع آنها بلا‌مانع است.

با خبرنامه‌ی پرووال در جریان باشید!